Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) Nedir? Hangi Ürünleri Kapsar?

Alışveriş yaparken farkında olmasak da ödediğimiz bazı vergiler vardır. Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) de bunlardan biridir. Lüks tüketim malları, çevreye zararlı ürünler ve insan sağlığına olumsuz etkisi olabilecek ürünler ÖTV’ye tabidir.

Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) Nedir?

ÖTV, belirli mal ve hizmetlerin üretimi, ithalatı ve tüketimi aşamasında alınan bir tür dolaylı vergidir. 2002 yılında Avrupa Birliği uyum yasaları kapsamında yürürlüğe girmiştir. Bu vergi, ürünün ilk alımında bir defaya mahsus olmak üzere ödenir.

ÖTV Neden Alınır?

ÖTV, sadece devlet gelirlerini artırmak için alınan bir vergi değildir. Aslında çok yönlü amaçları olan bir vergilendirme biçimidir. İşte ÖTV’nin temel alınma nedenleri:

Devlet Gelirlerini Arttırmak: ÖTV, devletin önemli gelir kaynaklarından biridir. Toplanan vergiler, sağlık, eğitim, altyapı gibi kamu hizmetlerinin finansmanında kullanılır.

Tüketimi Düzenlemek:

• Zararlı Ürünlerin Tüketimini Azaltmak: Sigara, alkol gibi insan sağlığına zararlı ürünlere yüksek ÖTV uygulanarak tüketiminin azaltılması hedeflenir. Bu sayede toplum sağlığı korunmaya çalışılır.
• Lüks Tüketimin Kontrol Altına Alınması: Lüks tüketim mallarına (örneğin; mücevher, lüks otomobiller) uygulanan ÖTV ile aşırı tüketim engellenmeye ve gelir dağılımında adalet sağlanmaya çalışılır.
• Çevreye Duyarlılığı Teşvik Etmek: Çevreye zarar veren ürünlere (plastik poşetler, fosil yakıtlar gibi) ÖTV uygulayarak tüketimleri azaltılır ve çevre dostu alternatiflerin kullanımına teşvik edilir.

ÖTV sadece bir gelir kaynağı değil, aynı zamanda tüketim alışkanlıklarını yönlendirerek toplumsal fayda sağlamayı amaçlayan bir araçtır.

ÖTV Hangi Ürünleri Kapsar

ÖTV, geniş bir ürün yelpazesini kapsar. Bu ürünler temel olarak 4 ana listede toplanır ve her liste farklı türde ürünleri içerir:

I Sayılı Liste: Bu liste, insan sağlığına zararlı olabilecek ürünleri içerir.

• Alkollü içkiler: Bira, şarap, rakı, votka gibi alkollü içecekler.
• Tütün mamulleri: Sigara, puro, tütün gibi tütün ürünleri.
• Petrol ürünleri: Benzin, motorin, LPG gibi akaryakıtlar.
• Plastik poşetler: Çevre kirliliğine neden olan plastik poşetler.

II Sayılı Liste: Bu liste, lüks ve dayanıklı tüketim mallarını içerir.

• Motorlu taşıtlar: Otomobil, motosiklet, minibüs, otobüs gibi motorlu kara taşıtları.
• Cep telefonları: Tüm cep telefonları ve akıllı telefonlar.
• Mücevherler: Altın, gümüş, pırlanta gibi değerli madenlerden yapılmış mücevherler.
• Kürkler: Hayvan kürklerinden yapılmış giyim eşyaları.
• Mobilyalar: Lüks ve ithal mobilyalar.

III Sayılı Liste: Bu liste, şekerli içecekleri içerir.

• Kolalı gazozlar: Kola, gazoz gibi şekerli içecekler.
• Enerji içecekleri: Kafein ve şeker içeren enerji içecekleri.
• Meyve suları: Şeker ilave edilmiş meyve suları.

IV Sayılı Liste: Bu liste, çevreye zararlı ürünleri içerir.

• Plastik poşetler: Tek kullanımlık plastik poşetler.
• Belirli kimyasallar: Çevreye zarar veren bazı kimyasal maddeler.

ÖTV oranları, ürünün türüne ve özelliklerine göre değişiklik gösterir.

Kimler ÖTV Mükellefidir?

ÖTV mükellefiyeti, ÖTV’ye tabi mallarla belirli işlemleri yapan kişiler için söz konusudur. İşte ÖTV mükellefi sayılanlar:

• İthalatçılar: ÖTV’ye tabi malları yurt dışından ithal eden gerçek ve tüzel kişiler ÖTV mükellefidir. İthalat sırasında gümrükte ÖTV beyanı yapılır ve vergi ödenir.

• Üreticiler: Türkiye’de ÖTV’ye tabi malları üretenler de ÖTV mükellefidir. Üretilen malların satışından önce ÖTV hesaplanır ve vergi dairesine beyan edilir.

• İlk İktisap Edenler: ÖTV’ye tabi malları üreticiden veya ithalatçıdan ilk alan kişiler de ÖTV mükellefi olabilir.

Ancak II sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olmayanlar (örneğin; cep telefonu, beyaz eşya) ile III ve IV sayılı listelerdeki mallar için ÖTV mükellefiyeti, bu malları satan kişilerdedir (perakendeciler).

ÖTV Nasıl ve Nereye Ödenir?

ÖTV’nin nasıl ve nereye ödeneceği, mükellefin durumuna ve vergiye tabi malın türüne göre değişiklik gösterir. ÖTV mükellefleri, vergiye tabi işlemlerini belirli süreler içinde vergi dairesine beyan etmek zorundadır. 

I sayılı listedeki mallar için vergilendirme dönemini izleyen ayın 10. günü akşamına kadar, II sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olmayanlar (cep telefonu, beyaz eşya gibi) ile III ve IV sayılı listelerdeki mallar için vergilendirme dönemini izleyen ayın 15. günü akşamına kadar beyanname verilir.

II sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi mallar (motorlu taşıtlar gibi) için ise ilk iktisap işlemlerinin tamamlanmasından önce beyanname verilmelidir. ÖTV ödemeleri, mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesine yapılır. ÖTV ödemeleri, aşağıdaki şekillerde yapılabilir:

• Vergi Dairesi: Vergi dairesine nakit veya banka havalesi ile ödeme yapılabilir.
• Anlaşmalı Bankalar: Gelir İdaresi Başkanlığı ile anlaşmalı bankaların şubeleri, internet bankacılığı veya ATM’leri aracılığıyla ödeme yapılabilir.
• GİB İnternet Vergi Dairesi: İnternet Vergi Dairesi üzerinden online olarak ödeme yapılabilir.

Motorlu taşıtlar için ÖTV, aracın ilk tescili sırasında ödenir. Ödeme, noter aracılığıyla veya Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesi üzerinden yapılabilir. İthalat yoluyla getirilen mallar için ÖTV, gümrükte beyan edilir ve ödenir.