Sigorta Prim Ortalaması Emekli Maaşını Nasıl Etkiliyor?
Emeklilik maaşlarının daha yüksek olması için ne yapılması gerektiği, çalışan kişilerin en önemli sorularından biridir. Emeklilik zamanının doldurulmuş ve primlerin ödenmiş olması kadar prim oranlarının da etkilediği emekli maaşının detaylarına bu yazıdan ulaşabilirsiniz.
Prime Esas Kazanç Emekli Maaşını Nasıl Etkiliyor?
Çalışma hayatı boyunca ödenen primler, emekli maaşı tutarını belirleyen en temel faktörlerden biridir. Emekliliğin hak edilme halinde hesaplanan emekli maaşları, çalışanın ortalama aylık kazancı ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucunda bulunan tutara göre belirleniyor. Buna göre yıllık ortalama gelirin 12’ye bölümünden elde edilen aylık ortalama gelir, emeklilik maaşı hesaplamalarında bir çarpan olarak kullanılmaktadır.
Yani asgari ücretle çalışan bir kişi, en düşük emekli maaşını alırken aylık gelir ortalaması yükseldikçe emeklilik maaşı da yükseliyor.
SGK’nın belirlediği üst tavan ise, alınacak emekli maaşında üst sınırı belirliyor.
Örneğin 2021 yılında açıklanan üst tavan aylık ortalama gelir 26.831,40 TL’dir. Buna göre emekli maaşını belirleyen primler en fazla 26.831,40 TL üzerinden hesaplanabiliyor.
Çalışmanın Uzaması Nasıl Etkiler?
Emekli maaşını hak ediş için prim gününü doldurmuş fakat yaş akdini bekliyorsanız; bu dönemde çalışıyor ve prim ödemeye devam ediyor olmanız emekli maaşınızı artırabileceği gibi düşürebilir de.
Emekli maaşı hesaplamalarında prim süresinin uzatılma etkisi de, prime esas kazanca göre değişkenlik göstermektedir.
Asgari ücretle ya da asgari ücrete yakın ücretlerle çalışan bir kişinin prim süresini doldurmuş olmasına rağmen çalışıyor olması emeklilik maaşını küçük bir oranda düşürebilmektedir. Çünkü aylık bağlamın hesaplandığı gün sayısının uzuyor olması bu noktada bir dezavantaj haline gelmektedir. Fakat prime esas kazancı asgari ücretin 3-4 katından daha fazla gelir elde ediliyorsa, bu durum emekli maaşını olumlu yönde etkileyecektir.
Prim Dönemlerine Göre Hesaplamalar Değişebiliyor
Emeklilik maaşındaki hesaplamalar; 2000 yılı öncesi, 2000-2008 yılları arası ve 2008 yılı sonrası olarak değişkenlik gösteriyor. Bu yıllar içerisinde değiştirilen ABO (Aylık Bağlama Oranı) hesaplama oranları, güncel hesaplamalara da katkıda bulunuyor.
2000 yılına kadar: 31.12.1999 gününe kadar olan dönem için, sistemde normal şartlarda 5.000 prim günü için göstergeden aylık bağlanacak ise, Aylık Bağlama Oranı yüzde 60’tır. Üst gösterge için oran göstergeye bağlı olarak yüzde 50 ile yüzde 59,90 aralığındadır. En üst gösterge için bu oran yüzde 50’dir. Aylık Bağlama Oranı, 5.000 prim gününden sonra her tam 240 gün için yüzde 1 ve ayrıca kadınlar için 50, erkekler için 55 yaşından sonraki her tam yaş için de yine yüzde 1 oranında arttırılmaktaydı.
2000-2008 yılları arasında: Aylık Bağlama Oranı, sigortalının toplam prim ödeme gün sayısının ilk 3600 günün her 360 günü için % 3,5, sonraki 5400 günün her 360 günü için % 2 ve daha sonraki her 360 gün için % 1,5 oranlarının toplamından oluşmaktadır.
2008 sonrası: Aylık Bağlama Oranı her 360 gün için %2 olarak belirlenmiştir. Ancak, 1.10.2008 tarihinden önce 3600 prim gün sayısını doldurmamış olan sigortalılar için 1.10.2008 tarihinden sonra geçen 3600 güne tamamlayan hizmet sürelerinin her 360 günü için % 3 oranı esas alınmaktadır.
Son 7 Yılın Önemi
Emeklilik maaşlarında SGK, memur ve Bağ-Kur emekliliği birbirinden farklılık gösteriyor. Bununla birlikte çalışma hayatında hem Bağ-Kur’lu hem SGK’lı ya da memurluk yapmış olan kişilerin hesaplamalarında da farklı yöntemler belirleniyor.
Eğer ilk sigorta kaydınız 2018 yılı öncesinde yapıldıysa, emekliliğiniz son 7 yıl bağlı olduğunuz kuruma göre hesaplanıyor. Örneğin son 7 yıl SGK üzerinden prim ödemesi yapmış bir kişinin emekliliği SGK’ya göre belirleniyor. Eğer son 7 yıl içerisinde hem Bağ-Kur ile hem de SGK statüsünde çalışıldıysa, bu durumda son 3.5 yılın statüsü esas alınıyor.
Son 7 yılın ya da 3.5 yılın esas alındığı hesaplamalar 2018 yılı öncesinde sigortasını başlatan kişiler için geçerlilik gösteriyor.
1 Ekim 2018 yılı sonrasında ilk kez sigortalı olarak çalışan kişilerin emeklilik maaşları ise, çalışma hayatının büyük bir bölümünde hangi statüde çalışmış olduğu belirleyecek. Örneğin 24 yıl SGK statüsünde çalışmış bir kişi, son 8 yıl Bağ-Kur statüsünde çalışmış olsa bile, 24 yıllık statüsüne göre değerlendirilecek.
